The case of Gdańsk

Roč.69,č.2(2021)

Abstrakt
The author deals with the etymology of Gdańsk, a Polish town. He describes the various approaches to the solution to this problem: the possible Scandinavian, Baltic and Slavic origins. Having checked all the possible solutions, the author returns to the once developed idea that the word is of Slavic origin and connects the word's root with the toponyms in the Czech territory. The author also claims that also the first record of Gdańsk is an Old Low German entry that reflects the presence of living Late Common Slavic yers. Finally, the author compares the recording of Gyddanycz with the possible recordings of yers in the Chronicle of Thietmar of Merseburg.

Klíčová slova:
St. Adalbert; Gdańsk; Slavic; Slavic yers; Pomeranian; etymology; toponym; Prussian

Stránky:
45–74
Reference

Althoff, Gerd. 2003. Otto III. Jestice, Phyllis J., transl. Pennsylvania: Pennsylvania State University Press.

Babik, Zbigniew. 2001. Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich. Kraków: Universitas.

Bartoš, František. 1906. Dialektický slovník moravský. Praha.

Biegel, Gerd – Jaskanis, Jan. 1987. Die Balten. Die nördlichen Nachbarn der Slawen. Freiburg: Verlag Karl Schillinger.

Bitner-Wróbłewska, Anna – Rzeszotarska-Nowakiewicz, Alexandra. 2016. The Balt societies in Poland, 1–500 AD. In: Rzeszotarska-Nowakiewicz, Aleksandra, ed. The Past Societies 4. 500 BC – 500 AD. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, 257–306.

Brauer, Wilhelm Reinhold. 1988. Baltisch-Prussische Siedlungen westlich der Weichsel. Münster: Nicolaus Copernicus Verlag.

Brückner, Alexander. 1923. Danzig. Archiv für slavische Philologie 38, 44–55.

Bugalska, Halina. 1985. Toponimia byłych powiatów Gdańskiego i Tczewskiego. Wrocław: Zakład narodowy imenia Ossolińskich, WPAN.

Cottin, Markus. 2018. Ortsnamen in der Chronik Thietmars von Merseburg. Bemerkungen zur Karte. In: Thietmar's Welt. Ein merseburger Bischof schreibt Geschichte. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 325–331.

Cyran, Władysław. 1977. Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich. Lódź: LTN.

Czapłewski, Paweł. 1919. Skąd pochodzi nazwa Gdańsk? Zapiski towarzystwa naukowego w Toruniu IV (11), 272–274.

Cześliński, Adam. 2016. The society of Wielbark culture AD 1–300. In: Rzeszotarska-Nowakiewicz, Aleksandra, ed. The Past Societies 4. 500 BC – 500 AD. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, 2017–255.

Dzięgielewski, Karol. 2016. Societies of the younger segment of the early Iron Age in Poland (500–250 BC). In: Rzeszotarska-Nowakiewicz, Aleksandra, ed. The Past Societies 4. 500 BC – 500 AD. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, 16–48.

Dulinicz, Marek. 2006. Frühe Slawen im Gebiet zwischen unterer Weichsel und Elbe. Neumünster: Wachholtz Verlag.

Eichler, Ernst. 1990. Zur Bedeutung der Chronik Thietmars für die frühmittelalterliche Überlieferung slawischer Namen. In: Schützeichel, Rudolf, ed. Ortsname und Urkunde. Frühmittelalterliche Ortsnamenüberlieferung. Münchener Symposion 10. bis 12. Oktober 1988. Heidelberg: Carl Winter Verlag, 230–235.

Fraenkel, Ernst. 1950. Die baltischen Sprachen. Heidelberg: Carl Winter Verlag.

Fried, Johannes. 2002. Gnesen – Aachen – Rom. Otto III. und der Kult des hl. Adalbert. Beobachtungen zum älteren Adalbertsleben. In: Borgolte, Michael, ed. Polen und Deutschland vor 1000 Jahren. Europa im Mittelalter. Band 5. Berlin: De Gruyter, 235–279.

Gerullis, Georg. 1922. Die altpreußischen Ortsnamen, Berlin – Leipzig: De Gruyter.

Gimbutas, Marija. 1963. The Balts. London: Thames and Hudson.

Górnowicz, Hubert. 1978. Nazwy Gdańska i jego dzielnic. In: Cieślak, Edmund, red. Historia Gdańska 1. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 15–23.

Górnowicz, Hubert. 1985. Gewässernamen im Flußgebiet der unteren Weichsel (Nazwy wodne dorzecza dolnej Wisły). Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.

Górnowicz, Hubert. 1999. Gdańsk. In: Breza, Edward – Treder, Jerzy, red. Nazwy miast Pomorza Gdańskiego. 2. poprawione i poszerzone Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 73–96.

Górnowicz, Hubert. 1999. Gdynia. In: Breza, Edward – Treder, Jerzy, red. Nazwy miast Pomorza Gdańskiego. 2. poprawione i poszerzone Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 97–110.

Hengst, Karlheinz. 2018. Thietmar als Sprachkundiger und Interpret von Orts- und Personennamen. In: Thietmar's Welt. Ein merseburger Bischof schreibt Geschichte. Petersberg: Michael Imhof Verlag, 307–323.

Hermann, Eduard. 1941. Sind der Name der Gudden und die Ortsnamen Danzig, Gdingen und Graudenz gotischen Ursprungs? Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Hoffmann, Jürgen. 2005. Vita Adalberti. Früheste Textüberlieferungen der Lebensgeschichte Adalberts von Prag. Essen: Klartext.

Hoffmann, Mirosław – Rzeszotarska-Nowakiewicz, Alexandra. 2016. The societies of The West Balt Barrow Cultures. In: Rzeszotarska-Nowakiewicz, Alexandra. The Past Societies 4. 500 BC – 500 AD. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, 49–70.

Ivoška, Darius. 2016. Bemerkungen zur Problematik der baltischen Ortsnamen westlich der Weichsel. Acta Linguistica Lithuanica LXXIV, 208–225.

Kętrzyński, Wojcziech. 1903. Co znaczy nazwa "Gdańsk"? Roczniky towarzystwa naukowego w Toruniu 10, 242–245.

Kilian, Lothar. 1939. Baltische Ortsnamen westlich der Weichsel? Altpreussen 4 (3), 67–68.

Kossinna, Gustaf. 1897. Die ethnologische Stellung der Ostgermanen. Indogermanische Forschungen VII, 276–312.

Kościński, Bogdan – Paner, Henryk. 2005. Nowe wyniki datowania grodu gdańskiego – stanowisko 1 (wyk. I–V). In: Paner, Henryk – Fudziński, Mirosław, red. XIV Sesja Pomorzoznawcza, t. 2: Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych. Gdańsk, 9–47.

Konntny, Bartosz. 2016. Przeworsk culture society and its long-distance contacts, AD 1–350. In: Rzeszotarska-Nowakiewicz, Aleksandra, ed. The Past Societies 4. 500 BC – 500 AD. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, 163–218.

Krahe, Hans. 1943. Baltische Ortsnamen westlich der Weichsel. Altpreussen 8 (3), 43–44.

Králik, Ľubor. 2015. Stručný etymologický slovník slovenčiny. Bratislava: Veda.

Kulakov 1987 – Kулаков, Владимир Иванович. 1987. Земля пруссов и "прусские земли". Балто-славянские исследования 1985. Москва: Наука, 95–101. [Kulakov, Vladimir Ivanovič. 1987. Zemlja prussov i "prusskije zemli". Balto-slavjanskije issledovanija 1985. Moskva: Nauka, 95–101]

Kulakov 2003 – Kулаков, Владимир Иванович. 2003§§. История Пруссии до 1283 г. Москва: Индрик. [Kulakov, Vladimir Ivanovič. 2003. Istorija Prussii do 1283 g. Moskva: Indrik]

Labuda, Gerard. 1969. Droga biskupa praskiego Wojciecha do Prus. Zapisky Historyczne XXXIV (3), 9–28.

Labuda, Gerard. 1997. Ein europäisches Itinerar seiner Zeit: Die Lebensstation Adalberts. In: Henrix, Hans, Hermann, ed. Adalbert von Prag – Brückenbauer zwischen dem Osten und Westen Europas. Baden-Baden: Nomos Verlaggesellschaft, 1997, 59–75.

Lęgowski, Józef. 1926. Ukazanie się Słowian lechickich nad Bałtykiem. Slavia Occidentalis 5, 247–280, 585–586.

Liedtke, Herbert. 2011. Die Landschaften Ostpreußens: Namen und Abgrenzungen naturgeographischer und historischer Landschaften in Ostpreußen und angrenzenden Gebieten. Leipzig: Leibniz-Institut für Länderkunde e.V.

Lohmeyer, Karl. 1882. Ueber den Namen der Stadt Danzig. Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins VI, 149–154.

Lorentz, Friedrich. 1920. Der Name Danzigs. Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins 60, 75–84. In: Łęgowski, Józef, rec. Zapiski towarzsystwa naukowego w Toruniu V (3, 4), 71–72.

Lorentz, Friedrich. 1933. Preußen in Pommerellen. Mitteilungen des Westpreußischen Geschichtsvereins 32 (3), 49–59.

Lorentz, Friedrich. 1966. Preußische Ortsnamen und Appellative in Namen und Raum links der unteren Weichsel mit Anmerkungen von F. Hinze. Zeitschrift für Slawistik 11 (1), 243–250.

Luchtanas, Aleksiejus. 2000. The Balts during the 10th century. In: Urbańczyk, Przemysław, ed. The Neighbours of Poland in the 10th Century. Warszawa: Scientia, 199–204.

Maciałowicz, Andrzej. 2016. It's a man's world... Germanic societies of the Jastorf and the Przeworsk cultures in southern and central Poland (300 BC – 10 AD). In: Rzeszotarska-Nowakiewicz, Aleksandra, ed. The Past Societies 4. 500 BC – 500 AD. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, 73–110.

Madejski, Paweł. 2013. Was sich hinter dem Begriff "Bernsteinstraße" tatsächlich verbirgt. In: Quast, Dieter – Erdrich, Michael. Die Bernsteinstrasse. Darmstadt: WBG, 48–52.

Mallory, James P. – Adams, Douglas Q. 1997. Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Fitzroy Dearborn Publishers.

Matuszewska, Hanna. 1948. Początki Gdańska. Roczniki Historyczne 17 (1), 70–125.

Meillet, Antoine. 1965. Le slave commun. Seconde edition revue et augmentée. Paris: Editons Champion.

Mielczarski, Stanisław. 1967. Misja pruska świętego Wojciecha. Gdańsk: GTN.

Miklosich, Franz. 1860. Die Bildung der slavischen Personennamen. Wien: Aus der Kaiserlichköniglichen Hof- und Staatsdruckerei.

MJČ II – Profous, Antonín. 1949. Místní jména v Čechách. Jejich vznik, původní význam a změny. Díl II. Praha: ČAVU.

MJČ V – Svoboda, Jan – Šmilauer, Vladimír et al. 1960. Místní jména v Čechách. Jejich vznik, původní význam a změny. Díl V. Dodatky k dílu Antonína Profouse. Praha: NČSAV.

MJMS I, II – Hosák, Ladislav – Šrámek, Rudolf. 1970. 1980. Místní jména na Moravě a ve Slezsku I, II. Praha: Academia.

Monumenta Poloniae Historica. Series nova – Tomus IV. Fasc. 1. S. Adalberti pragensis episcopi et martyris Vita prior. Karwasińska, Jadwiga, ed. 1962. Warszawa: PWN.

Monumenta Poloniae Historica. Series nova – Tomus IV, Fasc. 2. S. Adalberti pragensis episcopi et martyris Vita altera auctore Brunone Querfurtensi. Karwasińska, Jadwiga, ed. 1969. Warszawa: PWN.

Müller, Paul. 1925. Der Name Danzig. Zeitschrift des westpreusischen Geschichtsvereins 65, 71–90.

Nepokupnyj – Непокупный Анатолий. 1997. В кругу прусско-славянских языковых отношений: названия Поморья и Гданьска в западнобалтийском словообразовательном контексте. [Nepokupnyj Anatolij. 1997. V krugu prussko-slavjanskich jazykovych otnošenij: nazvanija Pomor'ja i Gdan'ska v zapadnobaltijskom slovoobrazovatel'nom kontekste] In: Zienukowa, Jadwiga, red. Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc. Pogranicza i kontakty językowe. Warszawa: Sławistyczny ośrodek wydawniczy, 365–373.

Niemeyer, Manfred, ed. 2012. Deutsches Ortsnamenbuch. Berlin: De Gruyter.

NPM III – Nazwy miejscowe Polski. Tom III. E–I. Rymut, Kazimierz, red. Kraków 1999.

ODLA – Oxford Dictionary of Late Antiquity. Nicholson, Oliver, ed. 2018. Oxford: Oxford University Press.

Okulicz-Kozaryn, Lucja. 2000. Dzieje Prusów. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.

Paner, Henryk. 2015. Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Gdańska w świetle źródeł archaeologicznych. Archaeologia Historica Polona 23, 139–161. | DOI 10.12775/AHP.2015.006

Rejzek, Jiří. 2015. Český etymologický slovník. 3.vyd. Praha: Leda.

Romer, Frank E. 1998. Pomponius Mela's Description of the World. Ann Arbor: The University of Michigan Press.

Rospond, Stanisław. 1984. Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład narodowy im. Ossolińskich.

Rudnicki, Mikołaj. 1921. Nazwa miasta Gdańska. Slavia Occidentalis 1, 169–184.

Rudnicki, Mikołaj. 1922. Lechici i Skandynawi (Nordowie). Z powodu rozprawy: (Ekblom R. Nordor och västslaver för tusen år sedan) "Fornvännen", r. 1921. Slavia Occidentalis 2, 220–246, 253–254.

Rudnicki, Mikołaj. 1927. Wda i Gwda. Slavia Occidentalis 6, 343–369, 412.

Rudnicki, Mikołaj. 1928. Sinus Codānus. Slavia Occidentalis 7, 365–380, 571.

Rymut, Kazimierz. 1987. Nazwy miast Polski. Wydanie drugie uzupełnione. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Rzetelska-Feleszko, Ewa – Duma, Jerzy. 1977. Nazwy rzeczne Pomorza między dolną Wisłą a dolną Odrą. Wrocław: Zakład narodowy imienia Ossolińskich, WPAN.

Rzetelska-Feleszko, Ewa – Duma, Jerzy. 1996. Językowa przeszłość Pomorza zachodniego na podstawie nazw miejscowych. Warszawa: Sławistyczny ośródek wydawniczy.

Rzetelska-Feleszko, Ewa – Duma, Jerzy. 2008. 2013. Nazwy terenowe Pomorza Zachodniego zawierające elementy słowiańskie. Tom 1, Tom 2. Warszawa: Sławistyczny ośródek wydawniczy.

Silberman Alain. 1988. Pomponius Mela, Chorographie (Texte établi, traduit et annoté). Paris: Les Belles Lettres.

Slavníkovci – Slavníkovci ve středověkém písemnictví. 1987. Praha: Vyšehrad.

SRNG 7 – Словарь русских народных говоров. Выпуск седьмой. Гона – депеть. 1972. Ленинград: Наука.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. XI. 1890. Warszawa.

Sulisz, Małgorzata. 1976. Staropolska fonetyka w świetle materiału onomastycznego do XIV. wieku. Warszawa: PWN.

Śliwiński, Błażej. 2000. Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X–XII w.). Kwartalnik historyczny CVII/2, 3–40.

Śliwiński, Błażej. 2006. O rzece "Gdani" i początkach Gdańska. Uwagi historyka do ustaleń językoznawców. Acta Cassubiana VIII, 11–23.

Schall, Hermann. 1964. Baltische Dialekte im Namengut Nordwestslawiens. Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete der Indogermanischen Sprachen, 79 (1/2), 123–170.

Schmid, Wolfgang P. 1987. Beiträge zur Bestimmung der baltischen Westgrenze. Baltistica XXIII (1), 4–12.

Stieber, Zdisław. 1967. Die slawischen Namen in der Chronik Thietmars von Merseburg. Onomastica Slavogermanica III, Berlin, 109–111; reprint in: stieber, Zdisław. 1974. Świat językowy Słowian. Warszawa, 239–242.

Strzelczyk, Jerzy. 1977. Thietmar. Słownik staroźytności słowiańskich. Tom 6. Labuda, Gerard – Stieber, Zdzisław, red. Warszawa: Ossolineum, 74–75.

Szmoniewski, Bartołomiej Szymon. 2016. Early Slavic culture. The Past Societies 5. 500 AD – 1000 AD. In: Trzeciecki, Maciej, ed. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, 21–73.

Téma, Bedřich. 1967. Východotěšínská místní jména původem jména obecná. Těšínsko 10 (2), 20–21.

Toporov 1966 – Топоров, Владимир Николаевич. 1966. К вопросу о топонимических соответствиях на балтийских территориях и к западу от Вислы. Baltistica I (2), 103–111. [Toporov, Vladimir Nikolajevič. 1966. K voprosu o toponimičeskich sootvetstvijach na baltijskich territorijach i k zapadu ot Visly. Baltistica I (2), 103–111]

Toporov 1983 – Tопоров, Владимир Николаевич. 1983. Новые работы о следах пребывания пруссов к западу от Вислы. Балто-славянские исследования 1982. Москва, 263 –273. [Toporov, Vladimir Nikolajevič. 1983. Novyje raboty o sledach prebyvanija prussov k zapadu ot Visly. Balto-slavjanskije issledovanija 1982. Moskva, 263 –273]

Toporov 2 – Топоров, Владимир Николаевич. 1979. Прусский язык. Словарь. Е–Н. Москва: Наука. [Toporov, Vladimir Nikolajevič. 1979. Prusskij jazyk. Slovar'. Je–N. Moskva: Nauka]

Treder, Jerzy. 2007. Historyk o nazwach Gdańsk i *Gdania. Acta Cassubiana IX, 43–55.

Urbańczyk, Stanisław. 1965. Nazwy naszych stolic. Warszawa: Zakład narodowy im. Ossolińskich.

Voigt, Heinrich Gisbert. 1901. Der Missionsversuch Adalberts von Prag in Preußen. Altpreussische Monatschrift 38, 317–397.

Metriky

0

Crossref logo

12

Views

0

PDF (angličtina) views