Komunikační praktiky v rámci kultury školy: uplatňování kultury uznání a respektu
Roč.16,č.1(2011)
Studia paedagogica: Řeč školy
Naším cílem v tomto článku je nastínit specifické formy komunikace ve škole, které se vztahují k praktické znalosti jevu, jejž naz ýváme kulturou uznání a respektu. Analyzujeme verbální, neverbální, sémiotické, diskurzivní a mimetické aspekty praktik komunikace a ukazujeme jejich sociální funkce v konkrétní škole, kde jsme prováděli pozorování. Je třeba pochopit a analyzovat uznání a respekt jako obvyklou praxi, tj. jako soubor úmyslných i neúmyslných pedagogických praktik. Tyto praktiky formují kulturu uznání a respektu, která dává referenční rámec a performativní prostor těm, kdo jsou zapojeni do života školy. Výzkum se zabývá vnitřním životem základní školy v sociálně-ekonomicky problematické městské části. Data vycházejí ze spolupráce na etnografickém výzkumu, který trval více než dvanáct let a vznikl v kontextu berlínské Studie rituálů na Svobodné univerzitě v Berlíně. Volili jsme specifické postupy školní etnografie, neboť práce v terénu byla časově i tematicky limitována. Naše závěry vycházejí jak z pozorování, tak z videozáznamu pedagogických praktik. Naše systemizace uznání a respektu ukazuje na potenciál toho, jak lze popisovat určitý jev, aniž bychom museli redukovat jeho komplexnost, a zároveň poukazuje na náročnou práci v rámci pedagogické praxe.
uznání; respekt; komunikační kultura; školní etnografie; performativita
AUDEHM, K. Erziehung bei Tisch. Zur sozialen Magie eines Familienrituals. Bielefeld: Transcript,
2007.
BAKER, D. W., GREEN, J. L., SKUKAUSKAITE, A. Video-enabled ethnographic research: A microethnographic perspective. In WALFOR D, G. (Ed.). How to do Educational Ethnography. London: The Tufnell Press, 2008, s. 77 114.
BARGE, J. K., OLIVER, Ch. Working with Appreciation in Managerial Practice. The Academy of Management Review, 2003, roč. 28, č. 1, s. 124–142.
BAUSCH, C. Verkörperte Medien: Die soziale Macht televisueller Medien. Bielefeld: Transcript, 2006.
BEACH, D. Making sense of the problems of change. An ethnographic study of a teacher education reform. Göteborg: Acta Universitatis Gothoburgensis, 1995.
BOHNS ACK, R. Qualitative Bild- und Videointerpretation. Opladen: Verlag Barbara Budrich, 2009.
BOHNSACK, R. Documentary Method and Group Discussions. In BOHNSACK, R., PFAFF, N., WELLER, W. (Eds.). Qualitative Analysis and Documentary Method in International Educational Research. Opladen & Farmintion Hills, MI: Barbara Budrich Publishers, 2010.
BORNEMAN, J., HAMMOUDI, A. (Eds.). Being There. The Fieldwork Encounter and the Making of Truth. Berkeley: University of California Press, 2009.
BUTLER, J. Excitable Speech: A Politics of the Performative. London, New York: Rouledge, 1997.
CONKLIN, T. A. Creating Classrooms of Preference: An Exercise in Appreciative Inquiry. [online]. Journal of Management Education, 2009, roč. 33, č. 6. [cit. 2011-10-1]. Dostupné z:< http://jme.sagepub.com/content/33/6/772 >.
DE SAUSSURE, F. Course in General Linguistics. New York: Philosophical Library, 1959.
DREEBEN, R. On what is learned in School. Reading. Massachusetts: Addison-Wesley Publishing Company, 1968.
FLICK, U. Qualitative Sozialforschung. Eine Einführung. Hamburg: Verlag Rowohlt Taschenbuch, 2002.
FLICK, U., KARDOFF, E. v., STEINKE, I. Qualitative Sozialforschung. Ein Handbuch. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt Taschenbuch, 2007.
FRASER, N. Redistribution or Recognition? A Political-Philosophical Exchange. London: Verso, 1998.
FRIEBERTSHÄUSER, B., LANGER, A., PRENGEL, A. (Eds.) Handbuch Qualitative Forschungsmethoden in der Erziehungswissenschaft. Weinheim, München: Juventa Verlag, 2010.
GOFFMAN, E. The Presentation of Self in Everyday Life. New York: Doubleday Anchor, 1959.
HAMMERSLEY, M., ATKINSON , P. Ethnography. Principles in Practice. Third Edition. London,New York: Routledge, 2007.
HELSPER, W., SANDRING, S., WIEZOREK, Ch. Anerkennung in pädagogischen Beziehungen. Ein Problemaufriss. In HEITMEYER, W., IMBUSCH, P. (Eds.). Integrationspotentiale einer modernen Gesellschaft. Wiesbaden: VS Verlag, 2005, s. 179–206.
HERRLE, M., KADE, J., NOLDA, S. Erziehungswissenschaftliche Videographie. In FRIEBERTSHÄUSER, B., LANGER, A., PRENGEL, A. (Eds.). Handbuch Qualitative Forschungsmethoden in der Erziehungswissenschaft. Weinheim, München: Juventa Verlag, 2010, s. 599–620.
HONETH, A. The struggle for recognition: the moral grammar of social conflicts. Cambridge: Polity Press, 1996.
HÜNERSDOR F, B., MAEDER, Ch., MÜLLER, B. (Eds.) Ethnographie und Erziehungswissenschaft. Methodologische Reflexionen und empirische Annäherungen. Weinheim, München: Juventa Verlag, 2008.
JEFFREY, B., TROMAN, G. Time for ethnography. In TROMAN, G., JEFFREY, B., BEACH, D. Researching education policy: Ethnographic experiences. London: The Tufnell Press, 2006, s. 22–36.
JÖRISSEN, B., WULF, Ch. Qualitative Methoden in der Ritualforschung. In FRIEBERTSHÄUSER, B., LANGER, A., PRENGEL, A. (Eds.) Handbuch Qualitative Forschungsmethoden in der Erziehungswissenschaft. Weinheim, München: Juventa Verlag, 2010, s. 639–652.
KELLERMANN , I. Vom Kind zum Schulkind. Die rituelle Gestaltung der des Schulanfangs in einer jahrgangsgemischten Lerngruppe. Opladen, Farmington Hills: Verlag Budrich Unipress, 2008.
KNO BLAUCH, H. Fokussierte Ethnographie. Sozialer Sinn, 2001, č. 1, s. 123–141.
KNO BLAUCH, H. Kultur, die soziale Konstruktion, das Fremde und das Andere. In DREHER, J., STEGMAIER, P. (Eds.) Zur Unüberwindbarkeit kultureller Differenz. Grundlagentheoretische Reflexionen. Bielefeld: Transcript Verlag, 2007, s. 21–42.
KOLER, H.-Ch. Bildung und Widerstreit. Zur Struktur biographischer Bildungsprozesse in der (Post-)Moderne. München: Fink, 1999.
MAROTZKI, W. Entwurf einer strukturalen Bildungstheorie. Biographietheoretische Auslegung von Bildungsprozessen in hochkomplexen Gesellschaften. Weinheim: Dt. Studien-Verlag, 1990.
OESTER, K. Fokussierte Ethnographie: Überlegungen zu den Kernansprüchen der Teilnehmenden
Beobachtung. In HÜNERSDOR F, B., MAEDER, Ch., MÜLL ER, B. (Eds.) Ethnographie und Erziehungswissenschaft. Methodologische Reflexionen und empirische Annäherungen. Weinheim, München: Juventa Verlag, 2008, s. 233–244.
PINK , S. Doing Visual Ethnography. Images, Media and Representation in Research. 2nd edition.
London, Thousand Oaks, New Delhi: Sage, 2007.
RECKWITZ, A. Towards a Theory of Social Practices. A Development in Culturalist Theorizing. European Journal of Social Theory, 2002, roč. 2, č. 5, s. 243–263.
SCHATZKI, T. R. Practice minded orders. In SCHATZKI, T. R., KNOR -CETINA, K., SAVIGNY, E. v. (Eds.). The Practice Turn in Contemporary Theory. London, New York: Routledge, 2006, s. 42–55.
SOEFFNER, H.-G. Die Auslegung des Alltags II. Die Ordnung der Rituale. Frankfurt am Main: Rowohlt Taschenbuch, 1992.
STOJANOV, K. Bildung und Anerkennung. Soziale Voraussetzungen von Selbst-Entwicklung und Welt-Erschließung. Frankfurt am Main: VS Verlag, 2006.
TAYLOR , Ch. Multiculturalism: Examining The Politics of Recognition. Princeton: Princeton University Press, 1994.
TROMAN, G., JEFFREY, B., BEACH, D. Researching education policy: Ethnographic experiences.
London: The Tufnell Press, 2006.
WAGNER-WILL I, M. Die dokumentarische Videointerpretation in der erziehungswissenschaftlichen Ethnographieforschung. In HÜNERS DOR F, B., MAEDER, Ch., MÜLL ER, B. (Eds.) Ethnographie und Erziehungswissenschaft. Methodologische Reflexionen und empirische Annäherungen. Weinheim, München: Juventa, 2008, s. 221–232.
WAGNER-WILL I, M. Kinderrituale zwischen Vorder- und Hinterbühne. Der Übergang zwischen Pause und Unterricht. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2005.
WAGNER-WILL I, M. Videoanalysen des Schulalltags. Die dokumentarische Interpretation schulischer Übergangsrituale. In BOHNS ACK, R., NENTWIG-GESEMANN , I., NOHL, A.-M. (Eds.) Die dokumentarische Methode und ihre Forschungspraxis. Grundlagen qualitativer Sozialforschung. Wiesbaden: VS Verlag, 2007, s. 121–140.
WALFORD, G. (Ed.). How to do Educational Ethnography. London: The Tufnell Press, 2008.
WILLIS, P. Labour power, culture and the cultural commodity. In CASTELLS , M., FLECHA, R., FREIRE, P., GIRO UX, H., MACEDO, D., WILL IS, P. (Eds.). Critical education in the New Information Age. Oxford: Rowman and Littlefield, 1999.
WOODS, P. Inside the school. Ethnography in educational research. London: Routledge, 1986.
WOODS, P. Researching the art of teaching. Ethnography for educational use. London: Routledge, 1996.
WOODS, P., JEFFREY, B., TROMAN, G., BOYLE, M. Restructuring schools. Reconstructiong teachers. Buckingham: Open University Press, 1997.
WULF, Ch. et al. Bildung im Ritual. Schule, Familie, Jugend, Medien. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2004.
WULF, Ch. et al. Das Soziale als Ritual. Zur performativen Bildung von Gemeinschaften. Opladen: Verlag Barbara Budrich, 2001.
WULF, Ch. et al. Die Geste in Erziehung, Bildung und Sozialisation. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2011.
WULF, Ch. et al. Lernkulturen im Umbruch. Rituelle Praktiken in Schule, Medien, Familie und Jugend.
Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2007.
WULF, Ch. et al. Ritual and Identity. The staging and performing of rituals in the lives of young people. London: The Tufnell Press, 2010.
WULF, Ch., ZIRFAS, J. Pädagogik des Performativen. Theorien, Methoden, Perspektiven. Weinheim, Basel: Verlag Beltz, 2007a.
WULF, Ch., ZIRFAS, J. Performative Pädagogik und performative Bildungstheorien. Ein neuer Fokus
erziehungswissenschaftlicher Forschung. Weinheim, Basel: Verlag Beltz, 2007b, s. 7–40.
YBALLE, L., O’CONNOR , D. Appreciative Pedagogy: constructing positive models for learning, Journal of Management Education, 2000, roč. 24, č. 4, s. 474–483.
Copyright © Studia paedagogica